(Dr. Ayten ZARA, Uzman Klinik Psikolog konu içeriği için referans alınmıştır.)

Cinsel İstismar Çocukları Nasıl Etkiler?
Çocukların aile içi veya aile dışı şiddete maruz kalmaları psikolojik, sosyal ve bilişsel gelişimlerini olumsuz etkiler. İhmal edilen ve istismara uğrayan çocukların, istismar yaşantısına özgü tipik davranım bozuklukları gösterdikleri ve hem travmayı izleyen kısa dönemde hem de travma sonrasındaki uzun bir dönemde ağır ruhsal sorunlar yaşama riskine sahip oldukları gözlenir:

1.  Fiziksel Etkiler:
▪ Baş ve karın ağrısı, kusma, iştah azalması,
▪ Çocuklarda açıklaması olmayan dudak/ağız ve genital/anal çevresinde ağrı, şişme, kızarma, kanama, iltihap kapmaları, idrar yolları iltihapları ve cinsel yoldan bulaşan hastalıkların olması.

2. Psikolojik belirtiler:
▪ Dikkat eksikliği,
▪ Öfke nöbetleri,
▪ Depresyon ve kaygı,
▪ Kendine saygıda düşüş, güven eksikliği,
▪Disosiyatif bozukluklar (unutkanlık, amneziler, aşırı hayal kurma, trans benzeri durumlar, hayali arkadaşın olması ve uykuda yürüme),
▪ Uyku rahatsızlıkları, yeme bozuklukları.

3. Davranışsal Semptomlar:
▪ Aşırı temizlenme ihtiyacı veya temizliğin ihmali,
▪ Daha bebekçe davranışlar geliştirme,
▪ İnsanlardan veya bazı yerlerden korkmak ve kaçmak,
▪ Okul ve disiplin problemleri, suça yönelme,
▪ Madde bağımlılığı, kendine zarar, intihar girişimleri,
▪ Cinsel eylemlerin çoğalması ve erken yaşta hamile kalma,
▪ Yetişkinlerin cinsel davranışlarını taklit etmek,
▪ Kendileri, başka çocuklar ve oyuncakları ile cinsel içerikli oyunlar oynamak,
▪ Kendi yaşlarının üzerinde olan cinsel bilgiyi dolaylı yoldan yapılan konuşmalar, sözler ve ifadeler ve davranış yolu ile göstermek.

Çocuklar Cinsel İstismara Maruz Kaldığını Ne Zaman Ve Nasıl Söyler?
▪ İstismarın derecesi, sıklığı artar ve çocuğu korkutursa,
▪ Cinsel istismardan korunmayla ilgili bilgi alırsa ve kendisine yapılanın doğru olmadığını fark ederse ve söylenmesi gerektiğini öğrenirse,
▪ Kardeşleri kendisinin ilk istismar edildiği yaşa gelmişse onları korumak maksadıyla,
▪ Ergenliğe gelip hamilelikten korkarsa,
▪ İstismarcının baskısından kurtulmak istediğinde,
▪ Çocuk güvenebileceği ve kendisi ile yakından ilgilenen bir yetişkinle karşılaşırsa,
▪ Fiziksel bir yakınması (üriner enfeksiyon vb.) sonrası doktora gittiğinde,
▪ Ayrıca çocuklar sırlarını en yakın arkadaşları ile paylaşmak istediklerinde.

Çocuğun Cinsel İstismara Maruz Kaldığını Nasıl Anlarız?
Özellikle fiziksel, duygusal ve davranışsal belirtiler çocukların cinsel istismara maruz kaldıklarının açık göstergesi olurlar.
Eğer bir çocuk;
1. Sık sık baş ve karın ağrısı, kusma, iştah azalması, genital şikayetler ve cinsel enfeksiyonlar yaşıyorsa,
2. Dikkat eksikliği, öfke, depresyona benzeyen donuklaşma, olağan aktivitelerden geri çekilme ve insanlar yanında yoğun kaygı ve kaçma eğilimleri gösteriyorsa,
3. Aşırı temizlenme, ya da temizliği ihmal etme, cinsel ilişkiye dayalı bilgiyi sözel olarak ve davranışsal olarak sergiliyor ve oyunlarda sık oynuyorsa ve okul ve sosyal becerilerde gerileme yaşıyorsa istismara maruz kaldığını söyleyebiliriz.

Çocukları Cinsel İstismardan Nasıl Koruyabiliriz?
▪ Güvenliklerini sağlamayı öğretin.
▪ Bedenlerini korumayı öğretin.
▪ Hayır demeyi öğretin.
▪ Yardım istemeyi öğretin.
▪ Onlara sizinle her türlü sorunu paylaşabileceği inancını yerleştirin.
▪ Her zaman sır saklanmayacağını öğretin.
▪ Dokunulmayı reddetmeyi ve sınırlar koymayı öğretin.
▪ Büyüklerin bazı kurallara uymayacağını öğretin.

Barışçıl Okuldan Toplumsal Barışa Projesi Eğitmen Kitabı YÖRET Vakfı |www.yoret.org.tr 

Cinsel İstismar Konusunda Doğrular ve Yanlışlar Nelerdir?
“2008 İstanbul Barosu, Çocuk Hakları Merkezi tarafından hazırlanmıştır.“

Cinsel İstismara Uğrayan Bir Çocukla Karşılaşıldığında Neler Yapılmalıdır?
1. Durumu yazılı ya da sözlü olarak en yakın karakol ya da Cumhuriyet Savcılığı’na bildirimde bulunmalıdır.
2. Bir çocuğun cinsel istismara maruz kalma durumunda bulguların kaybolmaması için çocuğu en yakın sağlık kurumuna götürerek rapor alınmalıdır.
3. Savcılık durumu Adli Tabibliğe gerekli incelemeler yapılması için yönlendirir.
4. Çocuğun ruhsal belirtileri çok ve fazla ise bir sağlık kuruluşundan ve profesyonelden yardım alın.

Çocuk Cinsel İstismara Uğradığını Söylediğinde Ne Yapmak Gerekir?
Bir çocuk cinsel olarak istismara maruz kaldığını belirtiyorsa;
1. Anlattıklarına inanın çünkü çocuklar bu konuda yalan söylemezler.
2. Çocuğun korkup kaygılanmasına neden olacak abartılı tepkiler vermeyin.
3. Bu durumun O’ nun suçu olmadığını, her şeyin düzeleceğini söyleyin.
4. Kendisine yardım edeceğinizi ve güvende olacağına dair teminat verin.
5. Konuyla ilgili konuşması için zorlamayın, ama çocuk konuyu konuşmak istiyor ve sık sık gündeme getirme ihtiyacı hissediyorsa dinleyin.
6. Çocuğun anlattığı istismar öyküsüne hiç bir şekilde yorum yapmayın. Eğer çocuk kendisinin bu olayı hakkettiğine dair çarpıtılmış inançlar geliştirmiş ise bunun hiç bir şekilde kendisinin suçu olmadığını söyleyin.
7. Meraka dayalı sorular değil (Nerde oldu, nasıl oldu, ne zaman başladı, ne yaptı vb.) duygularına dayalı sorular sorun (ne hissettin, nasıl hissediyorsun, duyguların neler vb.)
8. Durum ortaya çıktıktan sonra neler olacağına dair bilgi vererek çocuğu olacaklar konusunda hazırlayın.
9. Çocuğun sosyal olarak damgalanmaması için durumu sadece bilmesi gereken kişiler arasında tutun.
10. Sizin (öğretmenler, aile bireyleri) bu travmatik olaya yaklaşımınız çocuğun olayı kısa zamanda atlatıp sağlıklı hayat ve gelişimine devam etmesine yardımcı olacaktır. Çocukla kuracağınız sevgi, şefkat ve güven içerikli bir ilişkinin iyileştirici gücü fazladır.
11. Çocuğa haklarının ne olduğunu, neler yapabileceğini ve yapmaya karar verdiği davranışın ne gibi sonuçları olacağını bildirin.

Uzun Bir Süreçte Cinsel İstismara Uğramış Bir Çocuğa Nasıl Davranmalıyız?
1. Güvende olma, dinlenme ve beslenme gibi fiziksel ihtiyaçlarını her daim karşılayın.
2. İhtiyacı olan sevgi, şefkat ve ilgiyi verme konusunda her zaman sürekli ve istikrarlı olun.
3. Yaşadığı olayla ilgili tepkilerin (sizin ve başkalarının) her zaman yargılayıcı ve suçlayıcı olmamasına dikkat edin.
4. Ev ve okula ilişkin sorumluluklarını aksatıyorsa bu konularda beklentileri geçici bir süre erteleyin.
5. Çocuğu duygularını ifade edebilmesi, normal bir hayat uyumu yakalayabilmesi için yapılandırılmış ama basit ev ve rehabilitasyon uğraşlarına yönlendirin.
6. Sık sık düşünce ve duyguların sözel ve oyunla ifadesini teşvik edin.
7. Yaşadığı olayı anlatmak isterse konuşmasına izin verin ve dinleyin.
8. Çocuğu olay sonunda içinde olacağı ruhsal ve yasal süreç içinde her daim destekleyin, yanında olun.
9. Cinsel istismarla ilgili yanlış anlama ve çarpıtmalarını düzeltin.
10. İstismarın etkisiyle bazı çocuklar duygusal, sosyal ve zihinsel olarak gerileme gösterebilirler. Bu durumu anlayışla karşılamanız ve çocuğu eleştirmemeniz çok önemlidir.
11. Bazı çocuklar yaşlarının çok ötesinde cinsel biligiyi sözel olarak gündeme getirip cinsel içerikli oyunlar oynamaya devam edebilirler. Fazla tepki vermeden uygun bir yerde çocukla birebir bu yaptığının yaşadığı olaydan kaynaklandığını, diğer çocuk ve erişkinlerden olumsuz tepki almaması için bu davranışlara dikkat etmesi gerektiğini söyleyin.

Çocuğa Yönelik Cinsel İstismarı Önleme Konusunda Neler Yapılabilir?
Çocuğa yönelik cinsel istismar bedensel olduğu gibi psikolojik bütünlüğü de zedeleyen bir olaydır. Çocukların maruz kaldıkları herhangi bir istismardan duygusal, cinsel ve sosyal olarak etkilenmemeleri ve bu yaşantının kişilik gelişimini derinden etkilememesi olanaksızdır.
Sadece cinsel değil, aynı zamanda duygusal vefiziksel şiddeti öğrenmenin çocuklukta gerçekleşip yetişkinlik süresince kalıcı hale geldiği dikkate alınırsa,çocuklara yönelik istismarı önleyici çalışmaların önemi kavranabilir.
Ancak bu çalışmalar ülkemizde hiç de yeterli değildir. Çocukların cinsel ve fiziksel istismarı karmaşık ve toplumsal bir sorundur ve buna neden olan bir çok psikolojik, sosyal ve kültürel etkenleri inceleme ve değiştirme gereğini ortaya çıkarmıştır.
Öncellikle toplumun bir bütün olarak bu sorunu tanımlaması ve önüne geçmesi için ailelere ve halka yönelik eğitim programlarıyla toplumun çocuk istismarlarına yönelik sağlıklı tutum ve tavırlar geliştirmesi gerekmektedir.
Okullarda veya basın ve yayın organlarını kullanarak çocuklara yönelik yapılan istismarlar hakkında bilgilendirme çalışmalarının yapılması, çocukların istismardan ailelerini haberdar etmeleri ve ailelerin de çocuklarını istismardan korumaları konularında olumlu sonuçlar vermesini sağlamaktadır.

Çocuk Cinsel İstismar Olayında Profesyoneller Olarak Neler Yapabiliriz?
Çocuğa yönelik her türlü istismar suçların en büyüğüdür. Hele ki kendini korumaktan yoksun, sadece yetişkinlerin bakımıyla hayata kalabilecek masum ve güçsüz bebek ve çocukları şiddete maruz bırakan saldırganlar en ağır şekilde cezalandırılmalıdır.
Çocuğa yönelik istismar ve ihmal olaylarından sadece saldırganlar değil bu olayların yaşandığı toplumlardaki her bir birey sorumludur. İhmal ve istismara uğramış çocukların sağlıklı gelişim ve yaşamaları ve sağlıklı toplum için psikolojik danışmanlar, psikologlar, psikiyatristler, pediatristler, pedagoglar, ve sosyal hizmet uzmanları, hukukçular ve adli tıp uzmanları bir ekip olarak birlikte haraket etmek zorundadır ve bundan da mesleki olarak sorumludur.

Cinsel İstismarın Ortaya Çıkması Durumunda Başvurulacak Yerler
▪ Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu İstanbul İl Müdürlüğü
(0212 511 42 75)
▪ İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi
(0212 245 63 51)
▪ İstanbul Barosu Adli Yardım Birimi
(0212 251 63 25)
▪ İstanbul Emniyet Çocuk Şube Müdürlüğü
(0216 492 71 85) (0505 787 74 13)
▪ Çocuklara Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Destek Hattı
(0216 450 54 54)
▪ Çocuk Ruh Sağlığı ve Rehberliği Derneği

Kaynakça
▪ Akduman GG., Ruban C., Akduman B. ve Korkusuz İ. (2005) Çocuk Ve Cinsel İstismar. Adli Psikiyatri Dergisi 3(1): 9-14.
▪ Alikaşifoğlu M., Erginöz E., Ercan O. ve ark. (2006) Sexual Abuse Among Female High School Students In Istanbul, Turkey. Child Abuse & Neglect 30: 247-255.
▪ Atamer-Akdas TA. (1998) Characteristics of childhood sexual abuse among Turkish university students. Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, Psikoloji Yüksek Lisans Tezi.
▪ Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu. (1995). Aile İçi Şiddetin Sebep ve Sonuçları: Tartışma ve Öneriler. Aralık, Ankara: B.A.A.K.
▪ Briere J.N. ve Elliott D.M. (1994) Immediate And Long-Term Impacts Of Child Sexual Abuse. The Future of Children 4(2): 54-69.
▪ Dokgöz H., Bilgin N.G., Kar H. ve ark. (2008) Çocuk Cinsel İstismar Olgusuna Yaklaşımda Çocuk Psikiyatrisi Değerlendirmesinin Önemi. Adli Psikiyatri Dergisi 5(1): 37-41.
▪ Fergusson D.M. ve Mullen P.E. (1999) Childhood Sexual Abuse: An Evidence-Based Perspective. London:Sage.
▪ Finkelhor D. (1984) Child Sexual Abuse: New Theory And Research. NewYork: Free Press.
▪ Fischer D.G. ve McDonald W.L. (1998) Characteristics Of Intrafamilial And Extrafamilial Child Sexual Abuse.Child Abuse and Neglect 22: 915-929.
▪ İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi, (2008). Çocukların Cinsel İstismarına Hayır. Anne-Babalar,
Öğretmenler Ve Tüm Yetişkinler Için Rehber.
▪ İlkkaracan P. (1996a) Çocuklara Yönelik Cinsel Taciz. Sıcak Yuva Masalı: Aile Içi Şiddet Ve Cinsel Taciz Içinde,(s. 111-130). Ed. P. İlkkaracan, L. Gülçür ve C. Arın. İstanbul: Metis.
▪ İlkkaracan P. (1996b) Çocuklara Yönelik Cinsel Tacizi Önleme Yöntemleri. Sıcak Yuva Masalı: Aile Içi Şiddet Ve Cinsel Taciz Içinde, (s. 131-153). Ed. P. İlkkaracan, L. Gülçür ve C. Arın. İstanbul: Metis.
▪ Karakaya I., Üneri, S.O., Coşku, A. (2005) Çocukluk Cinsel İstismarı: Bir Olgu Nedeniyle Tanı Güçlükleri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, (3) 12, 141-144.
▪ Nüfusbilim Derneği (2009) Türkiye’de Ensest Sorununu Anlamak. Ankara: Damla.
▪ Polat O. (2006) Aile İçi Cinsel Tecavüz. Ensest. İstanbul: Nokta Kitap,
▪ Sarıfakıoğlu E. ve Erdal E. (2004) Çocuk İstismarına Eşlik Eden Deri Bulguları. Dermatose 3(3): 143-148.
▪ Sezgin A.U. (1993) Ensestin Psikososyal ve Adli Yönden İncelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi,İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü, İstanbul.
▪ Taner Y. ve Gökler B. (2004) Çocuk İstismarı ve İhmali: Psikiyatrik Yönleri. Hacettepe Tıp Dergisi, 35, 82-86
▪ Taşkıranoğlu-Tırtıl L. (2001) Adli Tıp Kurumuna Yansıyan Cinsel İstismar Olgularında Fiziksel Ve Psikiyatrik Bulgular Ile Çocuk Davranış Değerlendirme Ölçeğinin Karşılaştırılması. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü, İstanbul.
Barışçıl Okuldan Toplumsal Barışa Projesi Eğitmen Kitabı YÖRET Vakfı |www.yoret.org.tr 62
▪ Topçu S. (1997) Çocuk ve gençlerin cinsel istismarı. Ankara: Doruk Yayınevi.
▪ Turhan E., Sarıgün Ö. ve İnandı T. (2006) Birinci Basamakta Çocuk İstismarı ve Önlenmesi, Sted, 15, 153- 157.
▪ Türkbay T., Söhmen G. ve Söhmen T. (1998) Çocuk Ve Ergenlerde Cinsel Kötüye Kullanım: Klinik Bulguları, Olası Sonuçları Ve Önleme. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi 1: 48-54.
▪ Yalın A., Kerimoğlu E. ve Erman H. (1995) Okul Öncesi Çocuklarda Cinsel İstismarı Önleme Programı: Ana Babaların Tutum, Görüş Ve Davranışlarının Taranması. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Dergisi 2(1): 19-27.
▪ Zara-Page A. (2004) Çocuk Cinsel İstismarı: Cinsel İstismara Neden Olan Etkenler Ve Cinsel İstismarın Çocuklar Üzerindeki Etkileri. Türk Psikoloji Yazıları 7(13): 103-113.
▪ Zara-Page, A., ‘‘Terapide Çocukluk Cinsel İstismar Konusu: Terapi Süreç ve İlkeleri’’. Türk Psikoloji Derneği Yazıları, 7, (13), 103-113 (2004).
* YÖRET Vakfı Çocuk Dostu Okul Eğitim Modülü
* Unicef “Çocukların katılımı” kitabından alıntıdır: Roger A. Hart Maskotluktan Yurttaşlığa (1992)